شايد براي ما غافلگيركننده باشد اگر بدانيم در گستره‌ي سياسي ايران باستان، بانكي وجود داشته است كه عمليات آن در بنياد، تفاوت چنداني با كارهاي بانكي امروز نداشته است.
گشوده شدن «ليدي» و «ميان‌رودان»(بين النهرين) به دست كوروش، بي‌درنگ اوضاع اقتصادي ايران را دگرگون كرد. «ليدي» در ضرب سكه نوآور شناخته مي‌شد و «ميان رودان» بزرگ‌ترين بارانداز كالاي بازرگاني جهان باستان از «سند» تا «مديترانه» بود.
كهن‌ترين بانك شناخته شده در گستره‌ي فرمانروايي ايرانيان با مركزيت شهرهايي مانند «هگمتانه» و «پاسارگاد» و «بابل» و «سارد» كه در زمان كورش، قلمرو ايران را تشكيل مي‌داد، بانك «اگيبي و پسران» بود.
پيشتر هم در «ميان‌رودان» مركزهاي اقتصادي وجود داشت كه كارهاي مالي معبدها را انجام مي‌دادند. در آن جا نخست وام مي‌دادند و براي وام، گروي درخور توجهي، مانند زمين كشاورزي يا برده، در اختيار مي‌گرفتند، اما تا آن زمان تنها كاهنان و حكمرانان به كار بانكداري و پول مي‌پرداختند.
پارسيان براي نظام بانكي امكاناتي فراهم آوردند كه پيشتر وجود نداشت. در زمان هخامنشيان، بانك «اگيبي و پسران» و بانك «مورشو و پسران» براي نخستين بار به گونه‌ي رسمي بنيان‌گذاري شد. صدها سند بانكي از بايگاني اين بانك‌ها، به ويژه از بانك وارثان شخصي به نام «اگيبي»(از اهالي بابل)، به خط ميخي بدست آمده است. اين سند‌ها آگاهي‌هاي گرانبهايي درباره‌ي نظام بانكي روزگار باستان در اختيار ما مي‌گذارد. با اين كه دارندگان اين بانك‌ها ايراني نبودند، ولي از آن‌رو كه در گستره‌ي پادشاهي هخامنشيان كار مي‌كردند، سازمان‌هايي ايراني به شمار مي‌آمدند و حتا ماليات‌هاي ديوان اداري هخامنشيان به اين بانك‌ها واريز مي‌شد.
بانك «اگيبي و پسران» و بانك «مورشو و پسران» همه‌ي قدرت مالي منطقه را در اختيار خود داشتند. بانك «اگيبي» به كارهاي رهني و اعتباري و اماني مي‌پرداخت. از اسناد بر جاي مانده پيداست كه سرمايه‌ي بانك، صرف كارهاي ويژه‌ي مسكن، مزرعه، دام و كشتي‌هاي باربري مي‌شد. پول، غله، خرما و ديگر كالاهاي مصرفي نيز به گونه‌ي جنسي به بانك سپرده مي‌شد. بانك حتا در برابر بهره‌ي غيرمستقيم، پرداخت بدهي مشتريان را بر دوش مي‌گرفت. غنيمت‌هاي جنگي نيز به بانك فروخته مي‌شد. در بانك، حسابي مانند حساب جاري بانك‌هاي امروزي و جود داشت و از دسته چك نيز بهره بُرده مي‌شد.
از لوحي كه در بابل بدست آمده، چنين برمي‌آيد كه در سال ٥٣٧ پيش از ميلاد، شخصي به نام «تادانو» مقداري نقره به «ايتي مردوك بلاتو» رييس بانك «اگيبي و پسران» سپرده تا دو ماه پس از آن، بهره‌ي آن را دريافت كند. اين سند در «هگمتانه» تنظيم شده و در آن چنين نهاده شده است كه وام پرداختي در «بابل» به گونه‌ي خرما و به نرخ روز بازپرداخت شود.
در سال ٥٣٦ يا ٥٣٥ پيش از ميلاد، رييس بانك «اگيبي و پسران» مبلغ هنگفتي از كمبوجيه وليعهد كوروش وام گرفت كه از اين موضوع مي‌توان نتيجه گرفت كه اين بانك پيوند و دوستي خوبي با دربار ايران داشته است.
در آن زمان اگر وام در زمان مقرر بازپرداخت نمي‌شد، جريمه‌ي سنگيني به آن افزوده مي‌شد. گاهي سند را شخص ديگري پشت‌نویسي مي‌كرد و چنان‌چه گيرنده‌ي وام در بازپرداخت به موقع وام كوتاهي مي‌كرد، شخص ضامن، وام را پرداخت مي‌كرد. به وامي كه گرويي داشت بهره داده نمي‌شد، چون بانك از گرويي درخوري كه در اختيار داشت (مانند زمين، خانه و ...) براي مدت بازپرداخت وام بهره مي‌بُرد. در صورتي كه وام گيرنده توانايي پرداخت آن را نداشت، گرويي از سوي بانك بايگاني(:ضبط) مي‌شد. هنگام به پايان رسيدن بدهي به بانك، لوح اصلي وام نابود مي‌شد.
از لوح‌هاي سالم بدست آمده مي‌توان نتيجه گرفت كه وام‌هاي مربوط به آن‌ها بازپرداخت نشده است. از نكات جالب به دست آمده در لوح‌هاي مربوط به وام در آن دوران اين است كه در برخي از آن‌ها واپسين قسط‌هاي وام به دست نوه‌ي وام گيرنده پرداخت شده است كه بيانگر باريك‌بيني، نظم و سازماندهي امور بانكي در زمان هخامنشيان است.   

منبع:سایت امرداد